Euskal komedien historia Lapurdin eta Baxenabarren

Komedia, teatro ala antzerki?
Hastapen hartan, "josteta", "jostagailu" hitzak erabiltzen zituzten, geroago "ikusgarri", "komedia", "teatro", eta azkenean, 1960ko hamarkadatik aitzina: "antzerki". Erran nahi baitu: antza (edo itxura) ederreko zerbait, antz-edertia, Sabino Arana Goirik asmatu zuen hitza.

Baserrietako sabai batzuetan, eskola giristinoetako aterpeetan edo parrokietako zinema aretoetan antzeztu euskal teatroa 1922an abiatu zen Senperen eta Hazparnen.
Apezek eragin handia ukan zuten, bai idazle gisa, bai gazteen moldaketan, eta hori berrogeita hamar bat urtez. 

Derragun beraz Lapurdin eta Baxenabarren egin komediek ehungarren urteburua ospatzen dutela.

Daniel Landart antzerki idazleak eta Antzerkilarien Biltzarreko lehendakari-sortzaileak Ipar Euskal Herriko euskarazko teatroaren gaur arteko historia aberats horren bilduma bat egiten digu atal honetan, besteak beste idatzi duen "Komediaz komedia Lapurdin eta Baxenabarren, 1945-1970" (Elkar, Baiona, 2019) liburuan oinarrituz.

Euskal teatroa Lapurdin eta Baxenabarren (1921-2021)

XIX. mendeko aztarnak

XIX. mendearen bukaeran zenbait obratxo plazaratuak zituzten, hala nola Luhuson, Ziburun, Saran...

Lehen komedien aroa (1922-1945)

Lehen Mundu Gerlaren ondotik, bizimolde berriei jarraikitzeko zinema aretoak eraiki zituzten.
Orduan hasi ziren euskarazko komediak jarraituki taularatzen...

Komediaz komedia (1945-1970)

1945ean hasirik eta 1970a arte, komediez sekulako xehetasunak ematen dizkigu Herria kazetak, bereziki Lapurdin eta Baxenabarren egiten zirenei buruz...

Apezen eskutik abertzaleen eskuetara (1970-1990)

Kasik berrogeita hamar urtez (1922-1970) ekintza katoliko gisa apezen esku egonik, laikoek beregain hartu zituzten antzerki taldeak, abertzale batzuek berehala konprenituko zutela euskal alor horren garrantzia...

Euskal antzerkia, profesionala eta amateura (1990-2021)

XXI. mendea etortzearekin batera euskarazko antzerkia eskaintzen hasi ziren konpainia profesionalak. Amateur mailan antzerkiak muntatzen segitzen duten herritar taldeen osagarri...

EATB Iparraldeko adarraren artxiboak

EATB, Euskal Antzerki Taldeen Biltzarrearen xedeetariko bat zen artxiboak biltzea. EKE-ren egoitzan, Uztaritzen, dago gaur egun kontsultagarri funts hori...

Bestelako baliabideak

• Euskal teatroa Ipar Euskal Herrian: lekukotasunak
  Euskal kultur erakundeak 2007. urteaz geroztik daraman "Eleketa" ahozko memorioaren programa kari hainbat lekukotasun bildu dira Iparraldeko antzerkiaz. Zonbait pasarte hautatu ditugu...
• Euskal teatroaz Iparraldean: irakurketa gomendatuak
  Gomendatzen ditugun zonbait irakurketa euskal teatroaren Ipar Euskal Herriko historiaren sakontzeko.
• Gaurko antzerki munduko eragileei egin elkarrizketak
  "Kulturaren lekuko" sailaren baitan Euskal kultur erakundeak antzerkiaz egin elkarrizketak.